Sunday, August 2, 2009

lawang malapit nang mawala

Pangyayari: Outreach sa Malaban, Biñan, Laguna
Sa gulang niyang 53 taon gulang ay mukha siyang matanda sa kanyang anyo. Maitim ang kanyang balat na parang nasunog ng araw, may apat na ngipin sa unahan at mangilan-ngilan sa ibaba, maraming puting buhok at medyo kubado na lalo pang nagpabawas ng kanyang taas. Isa lamang si Anatalio Almarines o Mang Tonyo sa maraming mangingisdang sumalubong sa amin sa Ilaya, Malaban, Biñan Laguna. Taal na taga-Malaban kung kaya’t doon na rin nakapag-asawa at nagkaroon ng pitong anak. Si Mang Tonyo ay pangulo ng samahang PINAGPALA sa kanilang lugar, isang samahan ng mga mangingisda na sumasaklaw sa mga bayan ng Biñan, Sta. Rosa, Calamba at Los Baños. Layunin nito ang pangalagaan at iligtas ang lawa sa anumang panganib na sasalubungin nito. Kasama rito ang pagpapanatili ng kahalagahang kultural ng lawa at ang kabuhayan mula sa lawa ng Laguna.
Sa pagtalakay ng layunin ng samahan, ang kanilang suliranin at ang kanilang mga proyekto ay nakita ko ang malawak na suliraning kinakaharap ng lawa at ng pangingisda dito. Kung titingnan malawak talaga ang saklaw ng lawa ng Laguna. May sukat itong 949 kilometro-kuwadrado at batay kay Ka Erning ang tagapagsalita ng samahan unti-unting lumiliit ang sukat ng lawa dahil sa pagguho ng lupa at ang walang tigil na pagdedevelop ng mga sabdivisyon sa paligid nito. Mula sa malayo ay itinuro niya sa amin ang mga kabahayan, gusali at ang mga faktori sa paligid. Maraming napag-usapan at naikuwento si Mang Erning at ang kanyang mga kasama tungkol sa lawa. Kasama rito ang paglilinis nila ng mga basura na inaaabot minsan ng tatlong araw, ang paghingi nila ng tulong sa mga NGO’s, ang malawakang pagsakop at pagtatayo ng mga fishpen ng mga may kaya, at ang di sapat na pagtulong ng lokal na pamahalaan sa kanilang mga programa. Sa mga naikuwento ni Ka Erning at ng kanyang mga kasama makikitang mahalaga ang papel na ginagampanan nila sa pagsagip sa lawa.
Lalong napalalim ang usapin nang may isang magingisda na naghandog ng isang tula, siya Ka Ayo, nilalaman ng kanyang tula na noon daw ay mga puno at kabundukan ang makikita sa paligid ng lawa, malayang naglalaro ang mga bata sa baybayin, ibat-ibang uri ng isda ang mahuhuli (ayungin, biya, dalag, buwan-buwan, banak at maging ang malalaking sugpo) at bukod dito ay bahagi na rin ng kanilang pamumuhay ang pamamangka. Nabanggit rin na sa gitna ng lawa sila kumukuha ng kanilang tubig pangsaing at maging ang kanilang iniinom sa pangingisda. Pero ngayon lahat ng binanggit sa awit ay hindi na nangyayari at malaki ang kinalaman ng mga dumaraming factori sa polusyon ng lawa. Sa takbo ng usapan ay naisip ko na hindi lang sila (mangingisda) ang may responsibilidad. Kaya, sa dulo ng usapan at talakayan ay naitanong ko ang tungkol sa mga kabataan ganun din ang kanilang mga anak. Ayon sa kanya, sa mga kabataan sa bayan ng Malaban ay mas binibigyan ng pagpapahalaga na makapagtrabaho sa mga naglalakihang gusali at factori ang makapag-trabaho sa mga multi-nasyonal na korporasyon. Kung minsan nga daw ay mas gusto pa nilang manatili sa naglalakihang mall kaysa sa makisali at makisangkot sa usaping pang-lawa.
Ang katotohanan, isang kabanata sa Noli Me Tangere ang binanggit ni Jose Rizal, tungkol sa pangingisda ng mga kabataan noon, kabilang sina Maria Clara at Ibarra kasama ang kanilang mga kaibigan sa lawa ng Laguna. Doon ay pupunta sila sa nasabing tubig, mga isdang sariwa at mga naglalakihang mga puno bago marating ang lawa. Ang lawa na naging saksi sa mga pagmamahalaan at libangan ng mga kabataan noon.
Dalawang bagay ang pumasok sa isip ko tungkol sa sinabi ni Ka Erning at ni Mang Tonyo, ang tungkol sa mga kabataan ng Malaban at ang kinabukasan ng lawa. Kung wala sa kanila ang may nais maging mangingisda o magkaroon ng interes sa lawa. Sino ang mangangalaga sa lawa? Kung di na natin nakikita at nalalasahan ang mga isdang binanggit ni Rizal sa nobela, anong uri ng isda kaya ang maaaring mabuhay sa susunod pang mga taon? Paano kung wala na sina Mang Tonyo at ang kanyang mga kasamahan? At tayo bilang Pilipino, ano kaya ang tiyak na gawain upang mailigtas ang lawa ng Laguna?